Lopen door de Graanrepubliek
7. Kostverloren
Kostverloren, een handvol huizen en huisjes, ligt verscholen in de dijk van 1819. Een buurtschap van arme landarbeiders die werkten bij rijke herenboeren. De armoede was soms zo nijpend dat sommigen begin 20ste eeuw overwogen te emigreren. Zoals het gezin Schwertmann, met acht kinderen. In 1904 verkocht vader Schwertmann het huisraad op een boeldag en vertrok naar de haven van Antwerpen. Daar wilde hij met een emigrantenschip van de Red Star Line de oversteek naar Amerika maken. Maar bij de strenge keuring werd hij afgekeurd. Hij had stofogen, opgelopen als arbeider op de dorsmachine bij de boer. Hij moest weer terug maar had in Kostverloren huis noch raad. Wat te doen? Eenmaal thuis ging hij op zoek naar een onderkomen en zag in de polder een leegstaand gemaaltje dat door een boer in Nieuw Beerta werd verhuurd. Schwertmann legde aan de boer uit dat hij uit nood teruggekeerd was. In het boek Boven het maaiveld van Willem Friedrich vertelde zijn zoon Hendrik dat de boer vroeg: ‘’Houveul kinder hij je.’’ ‘’Aachte, k heb nait meer en ook nait minder.’’ Waarop de boer antwoordde: ‘’Aachte is wel slim veul.’’ Schwertmann: ‘’k Zel wel twije verzoepen as joe dat beter oetkomt.’’ De boer streek echter over zijn hart en het gezin betrok het gemaaltje.
Naam Kostverloren
De naam Kostverloren kan van alles betekenen. Slechte grond bijvoorbeeld waarop de kost verloren gaat. Maar ook weggegooid geld voor een nieuwe afwatering terwijl de oude, de Tjamme, nog voldeed. Of een derde verklaring: een nutteloos verdedigingswerk, dat veel geld kostte en weinig opleverde. Als de vijand die vesting innam had hij dus niets en waren zijn kosten verloren. In elk geval prikkelt de naam de fantasie.
Kostverloren
Kostverloren
De scheepslijn waarmee Schwertmann met zijn familie naar Amerika wilde emigreren.
De onderzoeksruimte van de dokter in Antwerpen (bron: Collectie Vrienden van de Red Star Line vzw).
Een ontsmettingsruimte met personeel dat bagage in een ketel laadt (bron: Collectie Vrienden van de Red Star Line vzw).
Het bagage wachtlokaal in het Red Star Line gebouw (bron: Collectie Vrienden van de Red Star Line vzw).
Affiche Red Star Line.
In de video: Red Star Line Antwerpen.